Actief luisteren is méér dan horen wat iemand zegt. Het is een vaardigheid die, wanneer bewust toegepast, de relatie met collega’s, vrienden en familie versterkt. In dit artikel lees je hoe je actief luistert, wat het effect hiervan is op de ander en welke psychologische processen hierbij een rol spelen.
Je kent het wel: iemand vertelt iets, en terwijl je luistert, ben je ondertussen je eigen antwoord aan het bedenken. Of je dwaalt af. Toch willen we allemaal gehoord en begrepen worden. Actief luisteren is de brug tussen oppervlakkige gesprekken en echte verbinding. Het wordt vaak genoemd in communicatietrainingen, maar wat betekent het nu écht, en waarom voelt de ander zich beter na een goed gesprek waarin actief luisteren centraal staat?
Wat is actief luisteren?
Actief luisteren is een communicatieve vaardigheid waarbij de luisteraar zich volledig richt op de spreker met als doel echt te begrijpen wat er gezegd wordt – verbaal én non-verbaal. Dit betekent aandacht geven, samenvatten, doorvragen, en afzien van oordeel of advies (Rogers & Farson, 1957).
Psychologisch gezien speelt empathie hierbij een centrale rol. Door empathisch te luisteren, stem je je af op de gevoelens en behoeften van de ander (Davis, 1980). Het is dus niet alleen horen, maar ook voelen wat de ander doormaakt.
Hoe luister je actief?
- Volledige aandacht – Leg je telefoon weg, kijk de ander aan en toon met je lichaamshouding dat je beschikbaar bent.
- Parafraseren – Herhaal in je eigen woorden wat je hoort: “Dus je zegt dat…”
- Reflecteren van gevoelens – Benoem wat je denkt dat de ander voelt: “Dat klinkt frustrerend voor je.”
- Open vragen stellen – Stimuleer de ander met vragen als “Hoe voelde dat voor je?”
- Geen oordeel of advies – Laat oplossingen even los. Gewoon luisteren is vaak al genoeg.
Deze technieken zijn gebaseerd op de cliëntgerichte benadering van Carl Rogers, die stelde dat echt luisteren de basis is van groei en verandering (Rogers, 1951).
Wat doet actief luisteren met de ander?
Actief luisteren creëert psychologische veiligheid (Edmondson, 1999). De ander voelt zich erkend, wat het vertrouwen vergroot. Dit verlaagt stress, omdat de prefrontale cortex rustiger blijft wanneer iemand zich begrepen voelt (Siegel, 2010). Daarnaast activeert het limbisch systeem het gevoel van verbinding, wat oxytocine – het ‘knuffelhormoon’ – vrijmaakt. Zo versterkt luisteren de relatie.
In teams leidt dit tot betere samenwerking en minder conflict. In persoonlijke relaties tot meer intimiteit. De ander voelt zich belangrijk, gehoord, en gezien.
Adviezen
- Oefen bewust met parafraseren in je volgende gesprek.
- Observeer hoe vaak je in gesprekken ‘luistert om te reageren’ in plaats van ‘luistert om te begrijpen’.
- Vraag eens: “Voel je je gehoord?”
- Integreer actief luisteren in je teamoverleggen voor meer betrokkenheid.
Implementatie in een team
Introduceer actief luisteren in je volgende retrospective. Laat teamleden oefenen in tweetallen met luisteren zonder onderbreken. Bespreek daarna wat dit deed met de spreker én luisteraar. Herhaal dit wekelijks voor blijvend effect.
Afsluitend
Actief luisteren lijkt eenvoudig, maar vergt bewuste aandacht en oefening. De impact is echter groot: betere relaties, meer verbinding, en effectievere samenwerking. Door écht te luisteren geef je de ander een cadeau – het gevoel van erkenning.
Bronnen
Davis, M. H. (1980). A multidimensional approach to individual differences in empathy. JSAS Catalog of Selected Documents in Psychology, 10, 85.
Edmondson, A. (1999). Psychological safety and learning behavior in work teams. Administrative Science Quarterly, 44(2), 350–383.
Rogers, C. R. (1951). Client-Centered Therapy: Its Current Practice, Implications and Theory. Boston: Houghton Mifflin.
Rogers, C. R., & Farson, R. E. (1957). Active Listening. Chicago: Industrial Relations Center, University of Chicago.
Siegel, D. J. (2010). The Mindful Therapist. W. W. Norton & Company.
